II Wojna Światowa
Muzeum Krakowa (MK) posiada unikatowe w skali Polski zbiory dotyczące historii konkretnego miasta w czasie II wojny światowej i losów jego mieszkańców. Obiekty te gromadzone są od początku samodzielnego istnienia MK, dzięki darom osób prywatnych oraz innych instytucji. Wprawdzie MK nie posiada jednej kolekcji dotyczącej wojny, a zbiory są rozproszone w kilku kolekcjach i zbiorach archiwalno-bibliotecznych, ale stanowią ważne źródło wiedzy na temat niemieckiej okupacji, a jednocześnie są reprezentatywne dla wielu aspektów historii wojny, przez co zyskują również uniwersalny charakter.
W zbiorach MK znajdują się pamiątki rodzinne, elementy umundurowania żołnierzy Polskich Sił Zbrojnych, odznaki oddziałów partyzanckich, fotografie miasta z lat 1939–1945, dokumenty, w tym prasa konspiracyjna, książki wydawane w czasie okupacji, banknoty (tzw. młynarki), obwieszczenia niemieckich władz, zespół tzw. afiszy śmierci, przedmioty związane z działalnością różnych instytucji, grypsy z więzień przy ul. Pomorskiej i Montelupich, korespondencja z obozów koncentracyjnych i jenieckich. Na uwagę zasługują również materiały związane z eksterminacją nie tylko krakowskich Żydów. Oprócz fotografii z krakowskiego getta i prowadzonej na jego terenie przez Tadeusza Pankiewicza apteki do MK trafiły także obiekty związane z gettem łódzkim, fotografie z getta warszawskiego, wyjątkowe zdjęcia wykonane przez Henryka Hermanowicza w trakcie likwidacji getta w Krzemieńcu (obecnie na Ukrainie) oraz przedmioty należące do więźniów KL Auschwitz-Birkenau. W latach 2017–2018 MK przeprowadziło na terenie dawnego KL Plaszow szeroko zakrojone badania archeologiczne, w trakcie których pozyskano setki zabytków, w tym opaski z tzw. gwiazdą Dawida i plakietki znakujące więźniów obozu pracujących na rzecz niemieckiego przemysłu świadczące o tragicznym losie krakowskich Żydów.
W zbiorach MK znajdują się również dokumenty poświadczające niemieckie zbrodnie w Krakowie (pochodzące z powojennych ekshumacji z miejsc masowych egzekucji), a także fragmenty zniszczonego przez Niemców pomnika Grunwaldzkiego. Muzeum posiada również grupę przedmiotów przywiezionych przez Jerzego Kozińskiego z ZSRR po powrocie do kraju w 1946 roku.
Cennym źródłem informacji jest przechowywana w MK kolekcja korespondencji obozowej Polaków z czasów II wojny światowej, ofiarowana przez Jana Pająka. Liczy ok. 800 kart pocztowych i listów wysłanych przez i do więźniów obozów jenieckich i obozów koncentracyjnych. Korespondencja ta świadczy także o losach Polaków deportowanych na Wschód oraz przebywających w krajach neutralnych jako uchodźcy.
Licznie zgromadzone fotografie z tego okresu są niezwykle cenne, ponieważ w krakowskich muzeach i archiwach zachowało się niewiele zdjęć wojennych z lat 1939–1945, zwłaszcza w porównaniu z okresem przedwojennym i powojennym. Dokumentują one poczynania władz niemieckich w Krakowie. Są to m.in. zdjęcia z masowych egzekucji na ulicach miasta, przedstawiające burzenie krakowskich pomników, ilustrujące funkcjonowanie getta żydowskiego, dokumentujące budowę niemieckich umocnień w Krakowie w ostatnich miesiącach okupacji czy pokazujące nasze miasto tuż po wkroczeniu Armii Czerwonej. Muzealne fotografie ilustrują działalność Rady Głównej Opiekuńczej zajmującej się m.in. opieką nad tysiącami więźniów obozów i więzień, w tym największego krakowskiego więzienia przy ul. Montelupich.
Specjalną wartość mają pamiątki związane z martyrologią społeczności Krakowa w latach wojny. Są to np. przedmioty wykonane przez więźniów w czasie ich pobytu więzieniach, obozach koncentracyjnych, obozach jenieckich. Często są to drobne, niepozorne przedmioty, pamiątki osobiste i rodzinne, ale także bezcenne źródło naszej wiedzy o „czasach pogardy”. Wśród nich są m.in. szachy wykonane z chleba, różaniec skręcony ze sznurka, krzyżyk, serce i kotwica wykonane przez więźnia Montelupich, Adama Wojnara, pierścionek z cyfrą „X” zrobiony w obozie jenieckim Gross-Born przez Jana Michała Fischera dla jego żony Ireny, serwetka z nazwiskami kobiet więźniarek z celi nr 52 więzienia przy ul. Montelupich, aresztowanych latem i jesienią 1941 r., wykonana przez nie dla komendantki celi Marii Tomczakówny.
Uzupełnieniem kolekcji są relacje osób więzionych na ul. Pomorskiej, dzieła krakowskich artystów z okresu powojennego będące twórczym i artystycznym odniesieniem do czasów okupacji, współcześnie nagrywane wywiady ze świadkami historii oraz przechowywane w zbiorach medale Sprawiedliwych wśród Narodów Świata, w tym medal przyznany krakowskiemu farmaceucie Tadeuszowi Pankiewiczowi.
W zbiorach MK znajdują się również dokumenty poświadczające niemieckie zbrodnie w Krakowie (pochodzące z powojennych ekshumacji z miejsc masowych egzekucji), a także fragmenty zniszczonego przez Niemców pomnika Grunwaldzkiego. Muzeum posiada również grupę przedmiotów przywiezionych przez Jerzego Kozińskiego z ZSRR po powrocie do kraju w 1946 roku.
Cennym źródłem informacji jest przechowywana w MK kolekcja korespondencji obozowej Polaków z czasów II wojny światowej, ofiarowana przez Jana Pająka. Liczy ok. 800 kart pocztowych i listów wysłanych przez i do więźniów obozów jenieckich i obozów koncentracyjnych. Korespondencja ta świadczy także o losach Polaków deportowanych na Wschód oraz przebywających w krajach neutralnych jako uchodźcy.
Licznie zgromadzone fotografie z tego okresu są niezwykle cenne, ponieważ w krakowskich muzeach i archiwach zachowało się niewiele zdjęć wojennych z lat 1939–1945, zwłaszcza w porównaniu z okresem przedwojennym i powojennym. Dokumentują one poczynania władz niemieckich w Krakowie. Są to m.in. zdjęcia z masowych egzekucji na ulicach miasta, przedstawiające burzenie krakowskich pomników, ilustrujące funkcjonowanie getta żydowskiego, dokumentujące budowę niemieckich umocnień w Krakowie w ostatnich miesiącach okupacji czy pokazujące nasze miasto tuż po wkroczeniu Armii Czerwonej. Muzealne fotografie ilustrują działalność Rady Głównej Opiekuńczej zajmującej się m.in. opieką nad tysiącami więźniów obozów i więzień, w tym największego krakowskiego więzienia przy ul. Montelupich.
Specjalną wartość mają pamiątki związane z martyrologią społeczności Krakowa w latach wojny. Są to np. przedmioty wykonane przez więźniów w czasie ich pobytu więzieniach, obozach koncentracyjnych, obozach jenieckich. Często są to drobne, niepozorne przedmioty, pamiątki osobiste i rodzinne, ale także bezcenne źródło naszej wiedzy o „czasach pogardy”. Wśród nich są m.in. szachy wykonane z chleba, różaniec skręcony ze sznurka, krzyżyk, serce i kotwica wykonane przez więźnia Montelupich, Adama Wojnara, pierścionek z cyfrą „X” zrobiony w obozie jenieckim Gross-Born przez Jana Michała Fischera dla jego żony Ireny, serwetka z nazwiskami kobiet więźniarek z celi nr 52 więzienia przy ul. Montelupich, aresztowanych latem i jesienią 1941 r., wykonana przez nie dla komendantki celi Marii Tomczakówny.
Uzupełnieniem kolekcji są relacje osób więzionych na ul. Pomorskiej, dzieła krakowskich artystów z okresu powojennego będące twórczym i artystycznym odniesieniem do czasów okupacji, współcześnie nagrywane wywiady ze świadkami historii oraz przechowywane w zbiorach medale Sprawiedliwych wśród Narodów Świata, w tym medal przyznany krakowskiemu farmaceucie Tadeuszowi Pankiewiczowi.
