SZKOŁY PONADPODSTAWOWE

• LOKUJEMY ŚREDNIOWIECZNE MIASTO

Warsztaty edukacyjne
Czas trwania: 90 minut

• edukacja historyczna

Na wystawie Kraków od początku, bez końca uczestnicy zajęć zobaczą, jak wyglądał Kraków przed Wielką Lokacją 1257 roku i co się w nim zmieniło w jej wyniku. Oglądając faksymile aktu lokacyjnego poznają jego najważniejsze postanowienia. Porównując plan Krakowa, Kazimierza i Kleparza, wskażą wspólne elementy, niezbędne dla średniowiecznego miasta lokowanego na prawie magdeburskim (rynek, farę miejską, ratusz i kramy) oraz role, jakie pełniły. Uzbrojeni w tę wiedzę uczestnicy zaprojektują – za pomocą drewnianych klocków – własne średniowieczne miasto.
Słowa kluczowe: lokacja, Bolesław Wstydliwy, Rynek Główny, projektowanie, budowanie z klocków, kreatywność

• OBYWATEL CZY MIESZKANIEC, CZYLI JAK SIĘ KIEDYŚ ŻYŁO W KRAKOWIE

Warsztaty interaktywne
Czas trwania: 90 minut
·   edukacja historyczna
·   edukacja społeczno-obywatelska
Kraków przez wieki był miastem stołecznym, siedzibą królów, a jednocześnie miejscem skupiającym rzesze ludzi z całej Europy. Ta mieszanina osób zebrana w jednym ośrodku miejskim pełniła konkretne funkcje oraz miała różne prawa i obowiązki. Podczas zwiedzania wystawy uczestnicy poznają historię ratusza – centralnego punktu na mapie miasta oraz funkcje, jakie spełniał. Dowiedzą się również, kim byli ludzie sprawujący w mieście władzę. Poznają także dzieje państwa, patrząc na nie z nietypowego punktu widzenia – przez pryzmat miasta i jego mieszkańców, od czasów średniowiecza po utratę niepodległości. Zwieńczeniem zajęć są warsztaty, podczas których uczestnicy, stając przed decyzjami analogicznymi do tych, przed którymi stali nasi przodkowie, poznają ich historyczny przebieg i skutki.
Słowa kluczowe: mieszczanie, patrycjat, pospólstwo, plebs, ratusz, samorząd, rada miasta, burmistrz

• W RYCERSKIEJ I MIEJSKIEJ ZBROJOWNI

Lekcja muzealna
Czas trwania: 60 minut
· edukacja historyczna
Historię broni białej znamy głównie z perspektywy jej użytkowników. W trakcie warsztatów spojrzymy na nią z perspektywy jej wytwórców i przeniesiemy się do warsztatów rzemieślników, którzy ją wytwarzali. Dowiemy się, dlaczego w mieście powstawały cechy, jak miecznicy wytwarzali broń sieczną, a płatnerze – zbroje. Uczestnicy będą mieli możliwość sami chwycić za miecz i szablę oraz przywdziać hełmy, doświadczając na własnej skórze ich wagi. W końcu dowiemy się, kto z tej broni korzystał, odpowiadał za obronę miasta i że niekoniecznie byli to rycerze.
Słowa kluczowe: cechy rzemieślnicze, płatnerze, hełmiarze, zbroja, mury obronne, zbrojownia

• KRAKÓW – PRZYSTANEK NIEPODLEGŁOŚĆ

Lekcja muzealna
Czas trwania: 60 minut
·  edukacja historyczna
Podczas zajęć uczestnicy poznają zrywy niepodległościowe w kontekście Krakowa – od czasów insurekcji kościuszkowskiej do odzyskania niepodległości w 1918 roku. W trakcie zajęć zostaną przywołane wydarzenia z czasów powstania kościuszkowskiego, Księstwa Warszawskiego, powstań listopadowego i krakowskiego, Wiosny Ludów, powstania styczniowego oraz wydarzenia z lat 1914–1918. Podczas lekcji uczestnicy będą mieli okazję zapoznać się z dawnym umundurowaniem wojskowym oraz zabytkami z epoki oraz zwiedzić wybrane sale wystawy stałej Kraków od początku, bez końca. Na życzenie nauczyciela lekcja może dotyczyć wybranego wydarzenia z czasów krakowskiej walki o niepodległość.
Słowa kluczowe: niepodległość, insurekcja kościuszkowska, powstania, XIX i XX wiek, mundury

• „POSZLI NASI W BÓJ…” – ŚLADAMI MIEJSC ZWIĄZANYCH Z CZYNEM NIEPODLEGŁOŚCIOWYM W KRAKOWIE W LATACH 1914–1918

Spacer edukacyjny
Czas trwania: 90 minut
· edukacja historyczna
· edukacja regionalna
Na mapie współczesnego Krakowa można odnaleźć wiele miejsc związanych z czynem niepodległościowym Polaków walczących o wolność w latach I wojny światowej. To z krakowskich Oleandrów wyruszyła I Kompania Kadrowa, rozpoczynając tym samym polski czyn niepodległościowy w tym wielkim konflikcie zbrojnym. I to właśnie Kraków stał się pierwszym wyzwolonym miastem na ziemiach polskich. Podczas spaceru poznamy najważniejsze miejsca związane z czynem niepodległościowym w Krakowie w latach 1914–1918, w tym: pałac Krzysztofory, wieżę Ratuszową, Drzewo Wolności, magistrat (pałac Wielopolskich), ul. Oleandry.
Słowa kluczowe: strzelcy, Oleandry, legiony, Józef Piłsudski, wyzwolenie Krakowa, 31 października 1918 r., Bolesław Roja, Antoni Stawarz

• SĄDY, KARY I… NIECNE ZAMIARY. MAGDEBURSKI WYMIAR SPRAWIEDLIWOŚCI I JEGO ECHA W POLSCE

Spacer miejski
Czas trwania: 90 minut
· edukacja historyczna
W średniowiecznym Krakowie, tak jak w innych lokowanych na prawie niemieckim miastach, obowiązywały określone zasady prawne, które zostaną przedstawione w trakcie lekcji. Ukazana zostanie rola i kompetencje ławy miejskiej, jako głównego organu sądownictwa średniowiecznego. Omówione zostaną rodzaje dawnych kar i tortur stosowanych przez kata oraz używane przez niego narzędzia. Nie zabraknie również charakterystyki miejskich publicznych urządzeń penitencjarnych, takich jak szubienica, pręgierz czy dyby. Elementem zajęć jest także spacer po Rynku Głównym w poszukiwaniu miejsc, w których dawniej publicznie wymierzano kary.
Słowa kluczowe: średniowiecze, ratusz, ława miasta, kat, kuny, pręgierz

• ETOS MIASTA MIASTO W ŚREDNIOWIECZNEJ KULTURZE

Lekcja interaktywna
Czas trwania: 90 minut
· edukacja historyczna
Średniowieczne miasto stanowiło dobrze zaplanowaną całość, miało być odzwierciedleniem boskiego ładu i harmonii. W czasie lekcji na wystawie Śladem europejskiej tożsamości Krakowa uczniowie poznają zasady lokowania i sposób funkcjonowania miasta w średniowieczu, a ponadto dowiedzą się, jaką rolę odgrywali mieszczanie i jak wyglądało ich życie codzienne. Tematem zajęć będzie też średniowieczna zabudowa Krakowa, która częściowo przetrwała do dziś.
Słowa kluczowe: lokacja, cech rzemieślniczy, prawo składu, przymus drożny, miary

• KRAKÓW W EUROPIE, EUROPA W KRAKOWIE

Lekcja interaktywna
Czas trwania: 90 minut
· edukacja historyczna
· edukacja społeczno-obywatelska
Jak wyglądała integracja europejska w średniowieczu? Czym Kraków w wiekach średnich przyciągał tylu przybyszów z innych krajów i jak wtapiali się oni w miejscową społeczność? Jak układało się współistnienie w wielokulturowym mieście? W czasie lekcji prześledzimy związki gospodarcze, naukowe i artystyczne dawnej stolicy z innymi ośrodkami europejskimi i ocenimy wpływ przedstawicieli innych nacji na rozwój miasta. Na koniec porównamy okres wieków średnich z czasami współczesnymi i zastanowimy się, co dziś zawdzięczamy szerokim kontaktom Krakowa ze światem w średniowieczu.
Słowa kluczowe: prawo magdeburskie, Hanza, Kupferhaus, handel, rzemiosło, imigranci

• BASZTY, BLANKI, MACHIKUŁY. O SYSTEMIE OBRONNOŚCI DAWNEGO KRAKOWA

Lekcja muzealna
Czas trwania: 60–90 minut
· edukacja historyczna
· edukacja regionalna
Uwaga: na życzenie nauczyciela zajęcia obejmują również wizytę w Celestacie.
Na przykładzie Barbakanu i Murów Obronnych prowadzący opowiada o sposobach zdobywania i obrony miast w średniowieczu oraz w czasach nowożytnych, kiedy to Kraków kilkukrotnie stawiał opór wrogim armiom forsującym dostęp do miasta. Część zajęć poświęcona jest architekturze obronnej oraz broni oblężniczej. Uczestnicy poznają też podstępy i pomysłowość zarówno obleganych, jak i oblegających dawne twierdze.
Słowa kluczowe: średniowiecze, obronność miejska, fortyfikacje, Barbakan, fosa, bramy miejskie

• SZLAKIEM OBROŃCÓW KRAKOWA

Spacer edukacyjny
Czas trwania: 60 minut
· edukacja historyczna
· edukacja regionalna
Podczas spaceru uczestnicy poznają otoczenie i historię średniowiecznych obwarowań miasta Krakowa, zabytków wpisanych na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Zwiedzają Barbakan, perłę architektury obronnej, wchodzą do wnętrza jego machikuł, na przykładzie mostu kleparskiego poznają też działanie mostu zwodzonego. Następnie wspinają się na mury miejskie, gdzie zwiedzają wnętrze Baszty Pasamoników, kaplicę w Bramie Floriańskiej oraz ganki staży miejskiej.
Słowa kluczowe: średniowiecze, obronność miejska, Barbakan, machikuły, most zwodzony, mury miejskie, baszty, fortyfikacje Krakowa

• Od folkloru do dziedzictwa niematerialnego

Lekcja muzealna
Czas trwania: 50 minut
· edukacja społeczno-obywatelska
· edukacja regionalna
Zajęcia pozwolą przybliżyć, czym jest niematerialne dziedzictwo kulturowe i dlaczego jest na tyle ważne, że Organizacja Narodów Zjednoczonych do spraw Oświaty, Nauki i Kultury (UNESCO) postanowiła objąć je ochroną. W trakcie lekcji zapoznamy się z samym UNESCO i misją, która przyświeca tej organizacji w ochronie dziedzictwa. Omówimy definicję niematerialnego dziedzictwa kulturowego i wyjaśnimy, jak ma się ona do takich pojęć, jak folklor i kultura tradycyjna. Poznamy przykłady dziedzictwa niematerialnego z Krakowa i z innych części Polski, Europy i świata. Dowiemy się, dlaczego dziedzictwo niematerialne jest tak ważne dla licznych społeczności na całym globie. Będzie to też zatem świetna okazja to odświeżenia wiedzy geograficznej.
Słowa kluczowe: konwencja UNESCO, niematerialne dziedzictwo, tradycja, folklor, depozytariusz

• Łączność pokoleń. Obserwacje kulturowe dotyczące niematerialnego dziedzictwa

Lekcja muzealna
Czas trwania: 50 minut
· edukacja społeczno-obywatelska
· edukacja regionalna
Jednym z czynników tworzących kulturę jest tradycja i jej przekazywanie przez kolejne pokolenia. Zjawisko to można zaobserwować zarówno w życiu codziennym, jak i w sytuacjach świątecznych, okazjonalnych. Przyglądając się wybranym krakowskim tradycjom, takim jak m.in. pochód Lajkonika czy zwyczaj budowania szopek, uczestnicy zastanowią się, jakim zmianom ulegają przekazywane z pokolenia na pokolenie tradycje oraz co wnoszą one w kształt kultury danej społeczności. W czasie zajęć omówione zostaną wybrane słowa ze słownika regionalizmów krakowskich. Przybliżone też zostanie zagadnienie ochrony niematerialnego dziedzictwa oraz konwencji UNESCO.
Słowa kluczowe: tradycja międzypokoleniowa, rytuały życia codziennego i świątecznego, szopka krakowska, pochód Lajkonika, konwencja UNESCO, niematerialne dziedzictwo

• Szare księgi – dylematy moralne, postawy i wybory mieszkańców Krakowa w okresie niemieckiej okupacji

Warsztaty edukacyjne
Czas trwania: 90 minut
Uwaga: zajęcia dostępne również w języku angielskim.
· edukacja społeczno-obywatelska
· edukacja historyczna
Obok instalacji nazwanej Salą wyborów na wystawie Kraków – czas okupacji 1939 – 1945 umieszczono tzw. białą i czarną księgę. Na ekranach monitorów wyświetlane są przykłady postaw bohaterskich, a także zasługujących na potępienie. Są to jednak postawy skrajne, przejawiane przez stosunkowo niewielką procentowo część społeczeństwa. Co z resztą? Codziennie dokonywali wyborów, od których zależało życie ich i ich bliskich, skupiali się na przetrwaniu w warunkach narzuconych przez niemieckiego okupanta. Poprzez konkretne historie ludzi mieszkających w okupowanym Krakowie pokazujemy, że świat nie jest wyłącznie czarno-biały, a postawy i zachowania tej samej jednostki mogą się różnić w zależności od wielu czynników. W trakcie warsztatów uczestnicy nie tylko poznają realia Krakowa w czasie wojny, ale też uczą się formułowania wypowiedzi i argumentowania.
Słowa kluczowe: Polacy, Niemcy, Żydzi, niemiecka okupacja, Generalne Gubernatorstwo, postawy społeczne, jednostka wobec totalitaryzmu, egocentryzm, altruizm

• Okupanci. Niemcy w Krakowie

Warsztaty w przestrzeni wystawy Kraków – czas okupacji 1939–1945
Czas trwania: 90 minut
Uwaga: zajęcia dostępne również w języku angielskim.
· edukacja historyczna
· edukacja regionalna
Urdeutsche stadt Krakau (starogermańskie miasto Kraków) według nazistowskiej propagandy w okresie drugiej wojny światowej miało być niemiecką forpocztą osadnictwa na Wschodzie. Miasto, które zostało wybrane na stolicę Generalnego Gubernatorstwa, stało się miejscem, do którego z III Rzeszy przybyło wielu ludzi – przedsiębiorców, wojskowych, urzędników, ale też turystów. Celem warsztatu jest przyjrzenie się, jak zmieniło się miasto i jego mieszkańcy wraz z rozpoczęciem niemieckiej okupacji. Historia zostanie przedstawiona z dwóch perspektyw: miasta wraz z jego tkanką i jego niemieckich oraz austriackich mieszkańców. Poznamy zatem zmiany architektoniczne miasta i plany jego przebudowy oraz rolę w Generalnym Gubernatorstwie. Do poznania historii okupantów posłużą losy nazistowskich funkcjonariuszy i urzędników, takich jak Hans Frank czy Amon Göth, ale też cywilnych przedsiębiorców, jak Oskar Schindler i Julius Madritsch.
Słowa kluczowe: zmiany architektury Krakowa w okresie niemieckiej okupacji, Oskar Schindler, Julius Madritsch, Ersnt Zörner, Otto Wächter, Hans Frank, Amon Göth, przebudowa Wawelu, germanizacja miasta, Generalne Gubernatorstwo, Generalny Plan Wschód, nazistowska propaganda

Akty walki, akty odwagi, akty oporu – losy krakowian w cywilnych i zbrojnych strukturach polskiego państwa podziemnego
Warsztaty w przestrzeni wystawy Kraków – czas okupacji 1939–1945
Czas trwania: 90 minut
· edukacja społeczno-obywatelska
· edukacja historyczna
Celem warsztatu jest popularyzacja wiedzy historycznej ze szczególnym uwzględnieniem losów ludzi tworzących fenomen Polskiego Państwa Podziemnego (PPP) w Krakowie. Zajęcia mają na celu zaprezentowanie historii PPP, które powstało w sposób naturalny na skutek oddolnej inicjatywy ludzi zaangażowanych przez całe swoje życie w pracę społeczną i polityczną. Działające w wyjątkowych warunkach konspiracyjne państwo było wyrazem społeczeństwa obywatelskiego, zjawiska, które współcześnie jest analizowane w szkołach, uczelniach oraz przez liczne organizacje społeczne. Współcześnie fenomen oporu Polaków w trakcie niemieckiej okupacji stanowi wzór i cenną lekcję na temat patriotyzmu i budowy świadomego, nowoczesnego społeczeństwa obywatelskiego. Uczestnicy warsztatów zastanowią się, jak – dzięki uporowi i bohaterstwu Polaków w okresie wojny – mogą dzisiaj czerpać z tego inspiracje do budowy silnego państwa i narodu.
Słowa kluczowe: II wojna światowa, Kraków, konspiracja, Polskie Państwo Podziemne, Armia Krajowa, Generalne Gubernatorstwo

• „Nas już nie ma, już nie istniejemy” – Zagłada Żydów w Generalnym Gubernatorstwie

Warsztaty edukacyjne
Czas trwania: 90–120 minut
· edukacja społeczno-obywatelska
· edukacja historyczna
Uwaga: zajęcia dostępne również w języku angielskim.
Celem warsztatów jest przybliżenie zagadnienia Zagłady polskich Żydów w ramach tzw. operacji Reinhardt na terenie Generalnego Gubernatorstwa. Punktem wyjścia do omówienia tematu są polityka III Rzeszy wobec Żydów w latach 1933–1939 oraz losy żydowskich mieszkańców Krakowa w trakcie niemieckiej okupacji w latach 1939–1945, z szerszym kontekstem wydarzeń w Polsce. Podczas zajęć prześledzony zostanie proces Zagłady – od dyskryminacji słownej, poprzez dyskryminację prawną, kończąc na eksterminacji polskich Żydów w trzech obozach zagłady: Bełżcu, Sobiborze i Treblince. Poza warstwą historyczną podejmowane są również kwestie związane z prawami człowieka, dyskryminacją oraz rasizmem we współczesnym świecie.
Słowa kluczowe: Zagłada, Ustawy Norymberskie, Żydzi w XX wieku, Bełżec, Treblinka, Sobibór, prawa człowieka, dyskryminacja, rasizm, antysemityzm, stosunki polsko-żydowskie w trakcie Zagłady, ksenofobia, piramida Allporta

• W stronę ciemności – mechanizmy i przebieg ludobójstw w Europie w XX i XXI wieku

Warsztaty edukacyjne
Czas trwania: 120 minut
Uwaga: zajęcia dostępne również w języku angielskim.
· edukacja społeczno-obywatelska
· edukacja historyczna
Zagłada Żydów i zbrodnie wojenne Niemców na Polakach w trakcie II wojny światowej nie były ostatnimi ludobójstwami, które wydarzyły się w Europie. Mimo skali wręcz przemysłowego zabijania ludzi w latach 1939–1945 w późniejszych latach XX i następnie XXI wieku nadal dochodziło do podobnych mechanizmów mordowania ludzi na szeroką skalę ze względu na narodowość, przynależność etniczną czy religijną. Podczas warsztatów przyjrzymy się, jakie mechanizmy prowadzą do ludobójstw i zbrodni wojennych, jak działa pamięć o nich oraz dlaczego „Nigdy więcej!” dla wojen i ludobójstw nie było i najpewniej nie będzie niczym więcej niż sloganem pozwalającym komfortowo wypierać traumatyczne wydarzenia, które nie dotyczą nas samych. Poza przykładami z II wojny światowej omówione zostaną konflikty militarne i etniczne na terenie byłej Jugosławii w latach 90. XX wieku, wojna między Rosją a Ukrainą z lat 2014–2024 oraz, w kontekście globalnym, ludobójstwo w Bangladeszu, reżim Czerwonych Khmerów, działania odwetowe Izraela w Strefie Gazy w Palestynie.
Słowa kluczowe: ludobójstwo, Zagłada, prawa człowieka, zbrodnie wojenne, rasizm, dyskryminacja, nacjonalizm, ksenofobia, czystki etniczne, zbrodnie przeciwko ludzkości, Einsatzgruppen, rzeź Woli, Babi Jar, Srebrenica, Bośnia, Kosowo, Bucza, Irpień, Mariupol, Strefa Gazy, Rafał Lemkin, Konwencja ONZ w sprawie zapobiegania i karania zbrodni ludobójstwa, teorie Gregory’ego Stantona

• Od Goebbelsa do fake newsów i wojen informacyjnych XXI wieku – rola propagandy, dezinformacji w okresie II wojny światowej i współcześnie

Warsztaty edukacyjne
Czas trwania: 90 minut
Uwaga: zajęcia dostępne również w języku angielskim.
· edukacja społeczno-obywatelska
· edukacja historyczna
Punktem wyjścia do rozważań o propagandzie będą działania niemieckiego Ministerstwa Propagandy i Oświaty kierowanego przez Josepha Goebbelsa w okresie przed i w trakcie II wojny światowej w III Rzeszy. Uczestnicy przyglądną się mechanizmom dezinformacyjnym oraz sposobom oddziaływania władzy za pomocą czarnej i białej propagandy. Agresywna czarna propaganda stosowana przez reżimy totalitarne zostanie zestawiona i porównana z propagandą demokratycznych państw – takich jak Polska, Izrael, Ukraina czy Stany Zjednoczone. Czy dzisiaj jesteśmy ofiarami propagandy w życiu codziennym i jak się przed tym bronić? Kto (bo nie tylko władza) i jak nami manipuluje? Czym był „Der Stürmer”, a czym jest Hasbara i Olgino? Na te pytania spróbujemy odpowiedzieć podczas warsztatów.
Słowa kluczowe: Czarna i biała propaganda, populizm, historia II wojny światowej, historia współczesna, inżynieria społeczna, Joseph Goebbels, dezinformacja, wojny informacyjne, operacje psychologiczne, fake newsy

• Codzienność okupowanego Krakowa i jego mieszkańców

Warsztaty w przestrzeni wystawy Kraków – czas okupacji 1939–1945
Czas trwania: 90 minut
· edukacja historyczna
Warsztat ma na celu przybliżenie zagadnienia życia codziennego w Krakowie w latach 1939–1945, w trakcie niemieckiej okupacji. Celem zajęć jest pokazanie, jak w tym czasie radzili sobie polscy, żydowscy, ale także niemieccy mieszkańcy miasta oraz zestawienie tych trzech zupełnie różnych perspektyw. Za pomocą lokalnej mikrohistorii mieszkańców Krakowa uczestnicy dowiedzą się, jak potężny wpływ na życie codzienne miała polityka rasowa okupanta oraz decyzje władz nazistowskich o znaczeniu międzynarodowym. Uczestnicy poznają emocje, obawy i nadzieje oraz problemy i dylematy dnia codziennego, które dotyczyły mieszkańców okupacyjnego Krakowa.
Słowa kluczowe: życie codzienne w Krakowie w trakcie okupacji, germanizacja miasta, polityka rasowa III Rzeszy, mikrohistoria

• Ratujące i ratowane – historia krakowianek w okresie niemieckiej okupacji miasta

Warsztaty edukacyjne
Czas trwania: 90 minut
· edukacja historyczna
Warsztat ma na celu przybliżenie zagadnienia pomocy Żydom na terenie Krakowa w czasie II wojny światowej, ze szczególnym uwzględnieniem roli kobiet, zarówno ratujących, jak i ratowanych (większość ratujących i większość ratowanych to kobiety). Podczas zajęć uczestnicy będą szukać m.in odpowiedzi na pytania: jaka była reakcja krakowian na postępującą tragedię ludności żydowskiej, jak Polacy, mieszkańcy Krakowa, próbowali pomóc Żydom, jakiej pomocy można było faktycznie udzielić w obliczu niezwykłej sytuacji miasta pod niemiecką okupacją?
Słowa kluczowe: II wojna światowa, Kraków, Holokaust, Żegota, medal Sprawiedliwy wśród Narodów Świata, getto

• Zwykli krakowianie – niezwykli bohaterowie

Warsztaty w przestrzeni wystawy Kraków – czas okupacji 1939–1945
Czas trwania: 90 minut
· edukacja społeczno-obywatelska
· edukacja historyczna
Celem zajęć jest popularyzacja wiedzy historycznej ze szczególnym uwzględnieniem losów wybranych ludzi, mieszkańców Krakowa w latach 1939–1945. Na zajęciach zostaną przedstawieni krakowianie, którzy poprzez zorganizowane lub indywidualne formy oporu przeciwstawiali się okupantowi. Uczestnicy zajęć zapoznają się z sylwetką m.in. płk. Juliana Filipowicza. Dowiedzą się także, kim byli: Jan Jakóbiec, Tadeusz Seweryn czy Stanisław Dobrowolski. Zostaną zaprezentowane także sylwetki krakowskich Sprawiedliwych: Mirosławy Gruszczyńskiej, Marii Nowak, Teresy Dietrich i Marii Kot. Kobiety te przeciwstawiły się zbrodniczym nakazom okupanta, narażały życie swoje i swoich bliskich, niosąc pomoc cierpiącym sąsiadom – Żydom. W czasie zajęć przedstawiona zostanie również bohaterska i jednocześnie tragiczna historia nastoletnich harcerzy z podgórskiego plutonu „Alicja”. W części warsztatowej uczestnicy odpowiedzą m.in. na pytania, czym jest współczesny patriotyzm i postawa obywatelska dzisiaj, a czym były w czasie wojny. Historia każdego z bohaterów warsztatów jest opowieścią o walce o człowieczeństwo i przykładem niezwykłej odwagi.
Słowa kluczowe: czynny i bierny opór, patriotyzm, społeczeństwo obywatelskie, Polskie Państwo Podziemne, Sprawiedliwi wśród Narodów Świata, harcerstwo w okresie niemieckiej okupacji, poświęcenie, bohaterstwo, Tadeusz Seweryn, Jan Jakóbiec, Maria Nowak, Stanisław Dobrowolski

• Śladami niemieckiego terroru w Krakowie

Spacer edukacyjny
Czas trwania: 90 minut
· edukacja historyczna
Spacer z opowieścią o wybranych miejscach i ofiarach represji, które rozpoczęły się z chwilą wkroczenia wojsk niemieckich do miasta i trwał do ostatnich dni okupacji. Trasa: plac Jana Nowaka Jeziorańskiego, ul. Lubicz, ul. Botaniczna, ul. Grzegórzecka, ul. Starowiślna, ul. Szeroka, ul. Wąska, bulwar Lotników Alianckich, ul. Lipowa 4.
Słowa kluczowe: II wojna światowa, Kraków, Generalne Gubernatorstwo, więzienie Montelupich, więzienie św. Michała, Ulica Pomorska, egzekucje, KL Plaszow, afisze śmierci

• Śladami okupacyjnej konspiracji w Krakowie

Spacer edukacyjny
Czas trwania: 90 minut
· edukacja historyczna
Na trasie wokół Fabryki Schindlera, placu Bohaterów Getta i Rynku Podgórskiego uczniowie odwiedzą miejsca związane z cywilną i wojskową konspiracją na tym terenie w czasach II wojny światowej. Zobaczą m.in. punkt kontaktowy AK na ówczesnym placu Zgody i pomnik harcerzy podgórskiego plutonu Grup Szturmowych „Alicja” znajdujący się przy ul. Zamoyskiego 2 (w obejściu kościoła św. Józefa).
Słowa kluczowe: Armia Krajowa, Polskie Państwo Podziemne, ruch konspiracyjny, patriotyzm, harcerze w okresie II wojny światowej

• Wokół Ulicy Lipowej – od Rekordu i Emalii do Livinnx

Spacer edukacyjny
Czas trwania: 90 minut
· edukacja historyczna
W trakcie spaceru uczestnicy poznają historię Zabłocia od drugiej połowy XIX wieku, od czasu powstania pierwszych fabryk, aż po współczesność, czyli epokę postindustrialną. Oprócz nazw zakładów, jak Telpod, czy Miraculum, poznają losy wybranych właścicieli fabryk. Będą mogli porównać współczesny wygląd Zabłocia z archiwalnymi fotografiami. Centralnym punktem spaceru jest ulica Lipowa i fabryka, kierowana niegdyś przez Oskara Schindlera. Uczestnicy spaceru poznają historię uratowanych dzięki Schindlerowi Żydów, odnajdą pozostałości po historycznej Deutsche Emailwarenfabrik oraz miejsca upamiętniające alianckich lotników, którzy zginęli, niosąc pomoc walczącej Warszawie.
Słowa kluczowe: rewitalizacja dzielnicy Zabłocie, Oskar Schindler, dziedzictwo architektoniczne miasta w XIX, XX i XXI wieku, Emalia Oskara Schindlera, Telpod, Miraculum, ul. Lipowa, industrializacja, dzielnice postindustrialne

• NIEMIECKI ANTYSEMITYZM – PODSTAWY IDEOLOGICZNE I ROZWÓJ

Warsztaty edukacyjne
Czas trwania: 120 minut
· edukacja historyczna
Jednym z filarów ideologii narodowo-socjalistycznej były rasizm i antysemityzm. Już na początku lat 20. XX wieku Adolf Hitler, stojący ówcześnie na czele partii NSDAP, opierał swoje wystąpienia i poglądy o rasistowskie i antysemickie hasła, które znajdowały podatny grunt pośród udręczonego kryzysem gospodarczym społeczeństwa niemieckiego. Celem warsztatów jest przedstawienie historii narodzin nowoczesnego niemieckiego antysemityzmu, a co za tym idzie ukazanie podstaw rodzącej się ideologii i wprowadzania jej w życie po zdobyciu przez narodowych socjalistów władzy w Niemczech.
Słowa kluczowe: antysemityzm, totalitaryzm, III Rzesza, Adolf Hitler, Niemcy, Żydzi

• IZOLACJA I EKSTERMINACJA – POWSTANIE I LIKWIDACJA GETT

Warsztaty edukacyjne
Czas trwania: 120 minut
· edukacja historyczna
Jednym z nieodłącznych, a przy tym najbardziej rozpoznawalnych aspektów niemieckiej okupacji było tworzenie przez okupantów ,,żydowskich dzielnic mieszkaniowych”, czyli gett. Pierwsze getto powstało w Piotrkowe Trybunalskim, największe – w Warszawie, a najdłużej funkcjonujące – w Łodzi. Spośród wszystkich tego typu ,,dzielnic” wyjątkowo interesujące, choć nie pozbawione tragizmu, znajdowało się w stolicy Generalnego Gubernatorstwa, czyli w Krakowie. Celem warsztatów jest ukazanie uczestnikom ewolucji niemieckiej polityki względem ludności żydowskiej. Uczniowie poznają motywy niemieckich działań, pierwsze prześladowania i ograniczenia nakładane na ludność żydowską, a wreszcie historię gett na okupowanych ziemiach polskich ze szczególnym uwzględnieniem getta w Krakowie.
Słowa kluczowe: antysemityzm, getto, okupacja, Holokaust, Niemcy, Żydzi

• DZIECIŃSTWO W GETTCIE

Warsztaty edukacyjne
Czas trwania: 90 minut
Uwaga: zajęcia dostępne również w języku angielskim.
· edukacja historyczna
· edukacja społeczno-obywatelska
Kwestia dzieciństwa podczas II wojny światowej jest jednym z najbardziej angażujących emocjonalnie aspektów tego konfliktu. Ofiarami walk byli nie tylko żołnierze, dorośli, ale również dzieci. Ich losy z jednej strony okazywały się niezwykle dramatyczne, a z drugiej pokazywały, że takie wartości, jak przyjaźń, miłość i dobro potrafią zaistnieć nawet w ekstremalnie trudnych warunkach. Celem warsztatów jest przedstawienie losów dzieci podczas II wojny światowej ze szczególnym uwzględnieniem krakowskiego getta i jego mieszkańców. Głównym źródłem dla poznania tej historii będzie pamiętnik Haliny Nelken, który doskonale przybliża dziecięcą perspektywę na wyzwania wojny.
Słowa kluczowe: getto, okupacja, dzieciństwo, Żydzi. antysemityzm, wartości

• KRAKOWSKIE GETTO

Warsztaty edukacyjne
Czas trwania: 90 minut
· edukacja historyczna
· edukacja społeczno-obywatelska
W trakcie zajęć uczestnicy zapoznają się z relacjami ocalonych z Zagłady krakowskich Żydów oraz z treścią antyżydowskich zarządzeń niemieckich. Poprzez poznanie losów konkretnych osób dowiedzą się, jakie warunki panowały w getcie krakowskim i w jaki sposób radzono sobie z wymierzonymi w ludność żydowską przepisami. Na podstawie pozyskanej wiedzy uczniowie przeanalizują, jakie prawa nie były przestrzegane w tzw. dzielnicy żydowskiej. Celem zajęć jest uświadomienie uczniom różnorodności zachowań ofiar w obliczu prześladowań oraz próba zrozumienia ich sytuacji. A także przedstawienie dramatycznej walki podejmowanej przez społeczność żydowską z opresyjną polityką.
Słowa kluczowe: II wojna światowa, getto, Żydzi, prześladowania, antyżydowskie zarządzenia, Zagłada

• TADEUSZ PANKIEWICZ W GETCIE KRAKOWSKIM

Warsztaty edukacyjne
Czas trwania: 75 minut
· edukacja historyczna
· edukacja społeczno-obywatelska
Celem zajęć jest zapoznanie uczestników z działaniami aptekarza z krakowskiego getta – Tadeusza Pankiewicza, a także z historią żydowskiej dzielnicy zamkniętej przez pryzmat informacji dostępnych na ekspozycji w Aptece pod Orłem. Uczniowie podzieleni na grupy wypełniają kwestionariusz dotyczący różnych aspektów życia w getcie oraz form pomocy dla ludności żydowskiej. Poznając relacje świadków, zwracają uwagę na pogarszające się warunki życia mieszkańców getta oraz na zróżnicowaną postawę nieżydowskich świadków wobec prześladowanej społeczności żydowskiej.
Słowa klucze: wojna, Zagłada, pomoc, denuncjacja, obojętność, getto krakowskie, Sprawiedliwi wśród Narodów Świata, Tadeusz Pankiewicz

• POLSKA KULTURA W OGNIU WOJNY

Spacer edukacyjny
Czas trwania: 120 minut
· edukacja historyczna
W trakcie zajęć zostanie przedstawiona sytuacja polskiej kultury i nauki w czasie II wojny światowej. Na terenie dzielnicy akademickiej uczniowie poznają historię profesorów aresztowanych przez Niemców w ramach Sonderaktion Krakau, a także zapoznają się z działalnością nazistowskiego ,,uniwersytetu” – Institut für Deutsche Ostarbeit. Zaprezentowana zostanie również burzliwa wojenna historia wielkich dzieł sztuki: ołtarza mariackiego, Hołdu Pruskiego czy Damy z gronostajem, a także losy krakowskich pomników.
Słowa kluczowe: kultura, II wojna światowa, okupacja, sztuka, nauka, Kraków

• ARCHITEKTONICZNE PRZEMIANY KRAKOWA W OKRESIE II WOJNY ŚWIATOWEJ

Spacer edukacyjny dla uczniów klas VII–VIII
Czas trwania: 120 minut
· edukacja historyczna
· edukacja artystyczna
Podczas spaceru uczestnicy poznają historię jedynego w pełni ukończonego przez okupantów osiedla dla Niemców w Krakowie, zmian w przestrzeni Rynku Głównego oraz architektoniczne przeobrażeń na wzgórzu wawelskim i w jego bezpośredniej okolicy. Odpowiemy na niełatwe pytanie: co zawdzięczamy Niemcom? A tym samym, jak powinniśmy radzić sobie z trudnym dziedzictwem pozostawionym przez okupantów.
Słowa kluczowe: kultura, II wojna światowa, architektura, sztuka, nauka, Kraków

• ZA MURAMI KRAKOWSKIEGO GETTA

Spacer edukacyjny
Czas trwania: 120 minut
· edukacja historyczna
Teren krakowskiego getta – dzisiaj stanowiącego integralną i niepozorną część Podgórza – był niemym świadkiem niemieckiego okrucieństwa podczas II wojny światowej. Mimo upływu 80 lat na terenie tzw. żydowskiej dzielnicy mieszkaniowej wciąż znajdują się budynki, które pamiętają tamten czas. Podczas spaceru uczestnicy nie tylko będą mogli poznać historię krakowskiego getta, ale również jego mieszkańców i miejsca pamięci z nimi związane.
Słowa kluczowe: II wojna światowa, getto, Kraków, Żydzi, Zagłada, Podgórze

• INTERAKTYWNE SPACERY EDUKACYJNE

Spacery miejskie
Czas trwania: 90 minut
· edukacja historyczna
· edukacja językowa, polonistyczna
Zajęcia prowadzone metodą questingu na terenie dawnego getta w Krakowie. Podczas zajęć, na bazie wspomnień czterech postaci związanych z tym miejscem (siedemnastoletniej dziewczyny – Haliny Nelken, dziecka – Stelli Müller-Madej, lekarza – Aleksandra Biebersteina oraz jedynego Polaka mieszkającego w getcie – aptekarza Tadeusza Pankiewicza), uczestnicy poznają funkcjonowanie tzw. krakowskiej dzielnicy zamkniętej. Wspomnienia bohaterów są wskazówkami do odkrywania śladów wojennej przeszłości związanych z losem konkretnej osoby w dzisiejszej przestrzeni Podgórza.
Spacery maja na celu przybliżyć dramat życia jednostki w tzw. dzielnicy żydowskiej, a także umożliwić wyznaczenie przez uczestników granic dawnego getta.

1. Z okien apteki. Krakowskie getto we wspomnieniach Tadeusza Pankiewicza
Opowieść o instytucjach działających w getcie krakowskim prezentowana z perspektywy aptekarza Tadeusza Pankiewicza. Relacjonuje on w swoich tekstach wydarzenia, które miały miejsce na placu Zgody (dziś plac Bohaterów Getta) podczas akcji wysiedleńczych oraz likwidacji getta.

2. Oczami lekarza. Krakowskie getto we wspomnieniach Aleksandra Biebersteina
Krakowski lekarz Aleksander Bieberstein – założyciel i kierownik szpitala zakaźnego w getcie krakowskim – opisał historię Zagłady społeczności żydowskiej Krakowa. Podczas wędrówki ulicami Podgórza „opowiada” on o działalności pomocy społecznej i służby zdrowia na terenie getta.

3. Śladami nastolatki. Krakowskie getto we wspomnieniach Haliny Nelken
Halina Nelken w momencie utworzenia przez okupanta krakowskiego getta miała 17 lat. W swym pamiętniku dzień po dniu opisała historię tego miejsca oraz swoje uczucia i przeżycia z tamtego czasu. Idąc śladami Haliny, uczestnicy spaceru mijają domy, w których mieszkała, i inne ważne miejsca związane z opisywanymi przez nią wydarzeniami.

4. Getto oczami dziecka – Stella Müller-Madej
Stella Müller-Madej opowiada o dramacie dzieciństwa spędzonego w getcie. W jej relacjach gry i zabawy dziecka u podnóża krakowskich Krzemionek przeplatają się z grozą i terrorem. Na podstawie tych wspomnień uczestnicy spaceru odwiedzają miejsca związane z jej życiem i poznają dramat Żydów widziany oczami dziecka.
Słowa klucze: wojna, Zagłada, Podgórze, getto krakowskie, prześladowania, ślady przeszłości

• KRAKOWIANIE W RĘKACH GESTAPO

Lekcja muzealna
Czas trwania: 60 minut
· edukacja historyczna
Uczniowie poznają tajniki systemu niemieckiego terroru wobec Polaków na przykładzie aresztowanych przez Gestapo krakowian, których połączył pobyt w celach przy ul. Pomorskiej. Więziono tu kilka tysięcy osób z najróżniejszych środowisk. Najczęściej były to osoby związane z działalnością konspiracyjną. Wiele z nich zostało zamęczonych na śmierć podczas brutalnego śledztwa, wiele rozstrzelano na terenie Krakowa, część wywieziono do obozów koncentracyjnych. Zajęcia rozpoczynają się w celach aresztu Gestapo przy ul. Pomorskiej, gdzie uczniowie zapoznają się z historią tego miejsca. Następnie w sali wykładowej prezentowane są historie kilku osób zatrzymanych i torturowanych na ul. Pomorskiej. Ilustracją prezentacji są fotografie, które pokazują codzienne życie ofiar z okresu przed ich aresztowaniem.
Słowa kluczowe: Gestapo, terror, konspiracja, Ulica Pomorska, areszt, obóz koncentracyjny

• LOS POLAKÓW, NIEMIECKICH WIĘŹNIÓW MONTELUPICH I POMORSKIEJ

Warsztaty z elementami dramy
Czas trwania: 90 minut
· edukacja historyczna
Warsztaty koncentrują się wokół zbrodni hitlerowskich w Krakowie, które prezentowane są przez losy konkretnych osób aresztowanych i przesłuchiwanych w siedzibie Gestapo przy ul. Pomorskiej oraz w więzieniu przy ul. Montelupich. Istotną rolę odgrywa zindywidualizowanie losów ofiar niemieckiego terroru. Do uczniów przemawiają nie liczby, daty, fakty, ale indywidualne, prywatne losy poszczególnych osób prezentowane na fotografiach, w listach, wspomnieniach i oryginalnych dokumentach z czasów wojny. Zajęcia zawierają elementy dramy, które aktywizują uczniów i wprowadzają czynnik przeżywania do procesu dydaktycznego.
Słowa kluczowe: II wojna światowa, Gestapo, Ulica Pomorska, Montelupich, obóz koncentracyjny, Auschwitz, bohaterowie

• PRZECIWKO WYKLĘTYM – WALKA I PROPAGANDA

Lekcja muzealna
Czas trwania: 60 minut
· edukacja historyczna
Lekcja pokaże proces dyskredytowania Polskiego Państwa Podziemnego przez władze komunistyczne po roku 1945. Akcja była połączona z bezwzględnymi działaniami jednostek Urzędu Bezpieczeństwa przeciwko konspiracyjnym oddziałom zbrojnym, które postanowiły kontynuować walkę o wolną Polskę. Uczniowie zapoznają się z sytuacją w Polsce po zakończeniu II wojny światowej i losami żołnierzy polskiego podziemia niepodległościowego. Przedstawione zostaną mechanizmy komunistycznej propagandy i historia wybranych oddziałów żołnierzy niezłomnych z rejonu Małopolski.
Słowa kluczowe: Polskie Państwo Podziemne, żołnierze wyklęci, UB, NKWD, Montelupich, propaganda, terror

• OD WANDY DO SENDZIMIRA, CZYLI KRÓTKA HISTORIA NOWEJ HUTY

Lekcja muzealna
Czas trwania: 60–90 minut (do uzgodnienia)
· edukacja historyczna
· edukacja regionalna
Najmłodsza dzielnica Krakowa wcale nie jest taka młoda – multimedialne zajęcia pokazują, że dzieje tego terenu nie zaczynają się w 1949 roku, ale w czasach prehistorycznych. Kopiec Wandy, dwory w Branicach czy Ruszczy, forty Twierdzy Kraków – to tylko przykłady nowohuckich zabytków znacznie starszych niż sama Nowa Huta. A co stało się po II wojnie światowej z miejscowościami, na których terenach powstała Nowa Huta? Kto ją budował? Jakie wydarzenia szczególnie zapisały się w dziejach tej części Krakowa? Odpowiedzi na te i wiele innych pytań będzie można uzyskać podczas spotkania.
Słowa kluczowe: Wanda, klasztor w Mogile, dworek Matejki, budowa huty, Solidarność

• OBJAZD PO DWORACH I PAŁACACH NOWEJ HUTY

Wycieczka objazdowa
Czas trwania: 180 minut
Uwaga: organizacja autobusu we własnym zakresie. Na życzenie zamawiających możliwa jest modyfikacja trasy (tematyki) i czasu trwania.
· edukacja historyczna
· edukacja regionalna
Gdzie znajduje się najstarszy nowohucki zabytek? Kto ufundował kościół w Ruszczy? Czy kopiec Wandy to jedyny nowohucki kopiec? Na te i wiele innych pytań odpowiemy podczas wycieczki autokarowej na trasie: Mogiła – Pleszów – Branice – Ruszcza – Wadów – Łuczanowice – Kościelniki. Zazwyczaj odwiedzamy 3–4 z wymienionych miejscowości.
Słowa kluczowe: dwory Nowej Huty, pałac w Kościelnikach, dworek Matejki, lamus w Branicach, dwór w Ruszczy, dwór w Wadowie, dwór w Łuczanowicach, zespół dworsko-parkowy w Pleszowie

• ŻYCIE CODZIENNE NOWEJ HUTY W CZASACH PRL

Lekcja muzealna
Czas trwania: 60 minut
· edukacja historyczna
· edukacja regionalna
Czym był saturator? Jak długo w PRL czekano na przydział mieszkania? Jak zorganizowany był dzień życia pracownika kombinatu metalurgicznego? Jakiej muzyki słuchano kilkadziesiąt lat temu? Jak w młodości ubierali się nasi dziadkowie i rodzice? Dokąd i na jakie filmy nowohucianie chodzili do kina? Na te i inne pytania odpowiemy podczas multimedialnej lekcji w muzeum.
Słowa kluczowe: PRL, praca, czas wolny, bumelant, kolejka, czyn społeczny

• JAK BUDOWANO MIASTO IDEALNE, CZYLI ARCHITEKTURA I URBANISTYKA NOWEJ HUTY

Lekcja muzealna
Czas trwania: 60 minut
· edukacja historyczna
· edukacja artystyczna
Czym jest socrealizm? Co to jest jednostka dobrosąsiedzka? Co wspólnego z Nową Hutą mieli amerykańscy architekci i dlaczego jest tutaj tyle bram? Na te i wiele innych pytań odpowiadamy podczas multimedialnych zajęć poświęconych początkom Nowej Huty oraz najważniejszym zmianom w powojennej urbanistyce i architekturze na przykładzie historii tej dzielnicy. Uczniowie spróbują odpowiedzieć na pytania, jakie działania są potrzebne do stworzenia nowego miasta i jacy specjaliści są do tego niezbędni.
Słowa kluczowe: Tadeusz Ptaszycki, projekt urbanistyczny, jednostka sąsiedzka, architekci, stara Nowa Huta

• DZIEJE NOWEJ HUTY UTRWALONE W ARCHITEKTURZE

Spacery miejskie
Czas trwania: 120 minut
Uwaga: na życzenie zamawiających możliwa jest modyfikacja trasy (tematyki) i czasu trwania spaceru.
· edukacja historyczna
· edukacja artystyczna

Proponowane trasy:
1. Z Placu Centralnego do Arki Pana
Spacer – którego trasa wiedzie przez plac Centralny, aleję Róż, Teatr Ludowy i wybrane osiedla mieszkaniowe – pozwoli uczestnikom poznać reprezentatywne przykłady architektury socrealistycznej i modernistycznej Nowej Huty. Uczestnicy nauczą się rozpoznawać te style i dostrzegać różnice między nimi. W kontekst architektoniczny wpleciona jest narracja o historii Nowej Huty (m.in. walka o krzyż w roku 1960, działalność Teatru Ludowego, życie codzienne nowohucian).

2. Od Teatru Ludowego do kościoła w Mogile
Trasa spaceru umożliwi zapoznanie się z historią Nowej Huty w pigułce i odwiedzenie kilku kluczowych w jej przeszłości miejsc. Uczestnicy zobaczą przykłady architektury z lat 50. XX wieku (Teatr Ludowy, aleja Róż, plac Centralny), poznają też miejsca planowanych, ale niezrealizowanych nowohuckich projektów (park Ratuszowy, Łąki Nowohuckie).

3. Najstarsze nowohuckie osiedla
Wycieczka po najstarszych osiedlach nowohuckich – os. Wandy, os. Willowym, os. Na Skarpie. Uczestnicy poznają okoliczności ich budowy i decyzji, które wpłynęły na lokalizację Nowej Huty. Omówione zostaną również wybrane pojęcia odnoszące się do najstarszych nowohuckich osiedli, takie jak: socrealizm, bloki Adamskiego, miasto-ogród, jednostka dobrosąsiedzka.
Słowa kluczowe: plac Centralny, pałac Dożów, Arka Pana, pochody, opór społeczny, architektura, socrealizm, modernizm

• ROLA OPOZYCJI NOWOHUCKIEJ W HISTORII POLSKI I NOWEJ HUTY

Lekcja muzealna
Czas trwania: 45–60 minut (do uzgodnienia)
· edukacja historyczna
Nowa Huta planowana była jako wzorcowe miasto socjalistyczne i sztandarowe założenie Planu Sześcioletniego. Jej mieszkańcy jednak wielokrotnie sprzeciwiali się systemowi, który ją stworzył. Pierwszym takim wielkim buntem nowohucian były wydarzenia z 1960 roku, które określa się jako „walkę o krzyż w Nowej Hucie”. Pod koniec lat 70. XX wieku pojawiła się nowohucka organizacja opozycyjna – Chrześcijańska Wspólnota Ludzi Pracy – odwołująca się do tamtych wydarzeń. Dekada lat 80. to czasy kilkudziesięciu manifestacji ulicznych oraz dwóch ważnych strajków – w 1981 i 1988 roku, a sama Nowa Huta uważana była za bastion Solidarności na południu Polski. Podczas lekcji uczniowie dowiedzą się, w jakich okolicznościach doszło do wyżej wspomnianych wydarzeń, poznają historię ofiar śmiertelnych stanu wojennego w Nowej Hucie i podziemne pisma, które ukazywały się na jej terenie. Lekcja ilustrowana będzie archiwalnymi materiałami fotograficznymi ze zbiorów muzeum.
Słowa kluczowe: październik 1956, krzyż nowohucki, opozycja, Solidarność, zamieszki, strajk na zgniataczu

• PROPAGANDA I ZIMNA WOJNA

Lekcja muzealna
Czas trwania: 45 minut
· edukacja historyczna
· edukacja społeczno-obywatelska
Tematyka lekcji skoncentrowana jest na historii globalnego konfliktu zwanego zimną wojną oraz towarzyszącej mu propagandzie PRL. Podczas zajęć uczniowie zapoznają się z historią i konstrukcją nowohuckich schronów jako odpowiedzią na zagrożenia niesione przez potencjalny konflikt oraz rolą Obrony Cywilnej. Lekcja przeprowadzana jest w oryginalnym schronie znajdującym się pod budynkiem Muzeum Nowej Huty.
Słowa kluczowe: budowa Nowej Huty, stonka, zimna wojna, propaganda, bomba atomowa, wojenni podżegacze

• NOWA HUTA I JEJ SCHRONY

Spacer edukacyjny
Czas trwania: 90 minut
Uwaga: zajęcia obejmują zwiedzanie wystawy Atomowa groza. Schrony w Nowej Hucie wraz z przejściem do schronu znajdującego się na trasie Podziemna Nowa Huta. Stan zagrożenia (budynek Zespołu Szkół Mechanicznych nr 3 – os. Szkolne 37).
· edukacja historyczna
· edukacja społeczno-obywatelska
Nowa Huta – „idealne socjalistyczne miasto” powstałe po II wojnie światowej – kryje wiele tajemnic. Jedną z nich są wybudowane w jej podziemiach w latach 50. XX wieku schrony przeciwlotnicze, które miały uchronić jej mieszkańców przed skutkami spodziewanej kolejnej wojny. W czasie zajęć uczniowie zapoznają się z infrastrukturą schronową Nowej Huty, a także wybranych budowli ochronnych na świecie.
Słowa kluczowe: zimna wojna, wojna atomowa, schron, filtry powietrza, maski gazowe, obrona cywilna

• STAN ZAGROŻENIA

Lekcja muzealna
Czas trwania: 45 minut
· edukacja historyczna
· edukacja społeczno-obywatelska
Podczas lekcji uczniowie porozmawiają z prowadzącym o wspólnej dla ludzi i zwierząt potrzebie schronienia się w sytuacjach zagrożenia. Zapoznają się z zagadnieniem budowy schronów w Nowej Hucie, a także najciekawszymi budowlami ochronnymi na świecie. Będą również mieli okazję zwiedzić oryginalny schron przeciwlotniczy z lat 50. XX wieku i zobaczyć jego charakterystyczne elementy.
Słowa kluczowe: zimna wojna, strach, zwierzęce kryjówki, schrony na świecie, wojna atomowa, obrona cywilna

• DZIEDZICTWO, CZYLI POMYSŁ NA PRZYSZŁOŚĆ

Lekcja muzealna
Czas trwania: 90 minut
· edukacja regionalna
· edukacja społeczno-obywatelska
Każdy nosi w sercu swoją „małą ojczyznę”, w której zawsze znaleźć można bogactwo zabytków, tradycji i zwyczajów (może to być region, miasto, osiedle, albo dom rodzinny). Podczas zajęć uczniowie dowiedzą się, kiedy i w jakich okolicznościach na prawym brzegu Wisły powstało miasto oraz poznają wielokulturowe tradycje Podgórza. Na jego przykładzie wspólnie zastanowimy się, czym jest dziedzictwo kulturowe, jak je chronić i jak o nim opowiadać, by przekazać je następnym pokoleniom. Na koniec uczestnicy sami zastanowią się nad własnymi „małymi ojczyznami” i spróbują odszukać w nich te elementy, które składają się na ich bogactwo i które warto chronić.
Słowa kluczowe: mała ojczyzna, dziedzictwo, wielokulturowość, tolerancja, ochrona dziedzictwa, zabytek, UNESCO

• Z PODGÓRZA DO NIEPODLEGŁOŚCI

Lekcja muzealna
Czas trwania: 90 minut
· edukacja historyczna
31 października 1918 roku żołnierze polscy pod dowództwem porucznika Antoniego Stawarza rozbroili oddziały austriackie w Podgórzu, a następnie przemaszerowali w kierunku Rynku Głównego w Krakowie, niosąc mieszkańcom upragnioną niepodległość. Miasto, przystrojone z tej okazji w biało-czerwone flagi, jako pierwsze w Polsce odzyskało wolność. Podczas zajęć przyjrzymy się początkom I wojny światowej, siłom, które brały w niej udział oraz opowiemy o kulisach i konsekwencjach buntu w podgórskich koszarach. Zapewniamy, że jest to opowieść godna dobrego filmu!
Słowa kluczowe: niepodległość, I wojna światowa, zabory, święto narodowe, odzyskanie niepodległości, historia

• PRZESTRZEŃ MIASTA

Spacer edukacyjny
Czas trwania: 90 minut
· edukacja historyczna
· edukacja artystyczna
Miasto to przede wszystkim przestrzeń. Osiedla, parki, place, ale także nieużytki, ruiny i pustostany. Przestrzeń może być przyjemna, ale może być też trudna, niekomfortowa, a nawet niebezpieczna. Jednak dlaczego tak się dzieje? Czy w mieście ważna jest estetyka albo ekologia? Podczas tego spaceru będzie można zobaczyć różne oblicza Podgórza – zabytkowe, ale też zapomniane, przekształcone, zdegradowane, ale też poddane rewitalizacji i udostępnione. Wspólnie będziemy odkrywać przyczyny takiego stanu rzeczy, odkrywać ważne dla krajobrazu Podgórza punkty, ale też szukać odpowiedzi na pytanie, czy przestrzeń miejska jest przyjazna i dostępna. I dla kogo tak naprawdę projektuje się dzisiaj miasto?
Słowa kluczowe: miasto, urbanistyka, przestrzeń, zabytki

• (ZA)BUDOWANE MIASTO – PODGÓRZE I JEGO CHARAKTER

Lekcja muzealna
Czas trwania: 60 minut
· edukacja historyczna
· edukacja artystyczna
Z czego składa się miasto? Jaką rolę we współczesnym świecie spełniają historyczne zaszłości w jego przestrzeni? Te oczywiste pytania często zostają bez odpowiedzi, podobnie jak definicja zabytku, w tym zabytku architektury. Podczas zajęć na przykładzie Podgórza młodzież dowie się, jakie procesy kształtują miasto, które zjawiska mają pozytywny, a które negatywny wpływ na jego rozwój. Przybliżona zostanie historia zabudowy mieszkalnej, od prostego parterowego domu po bloki z wielkiej płyty i współczesne apartamentowce, a także dzieje rozwoju urbanistycznego Podgórza od czasów przed lokacją miasta aż po dzień dzisiejszy.
Słowa kluczowe: miasto, urbanistyka, przestrzeń, zabytki

• JAK POWSTAŁ WIELKI KRAKÓW?

Warsztaty edukacyjne
Czas trwania: 90 minut
· edukacja historyczna
· edukacja regionalna
Kraków jest jak wielkie puzzle, którego części, przez wieki układane obok siebie, stworzyły współczesne miasto. W czasie zajęć poznamy odpowiedzi na szereg pytań: dlaczego Kraków był Wielki, gdzie w urzędowych dokumentach znalazła się krowa i dlaczego czasem trudno wyznaczyć granice miasta? Uczestnicy poznają postać prezydenta Juliusza Lea oraz zrozumieją ideę Wielkiego Krakowa, której efektem było powstanie w latach 1910–1915 nowoczesnej aglomeracji miejskiej. Uczniowie poznają też zasady przyłączenia gmin podkrakowskich do miasta i wspólnie ułożą puzzle tworzące mapę Wielkiego Krakowa. Zdobyte informacje wykorzystają, projektując herb dla swojej „małej ojczyzny”: dzielnicy lub osiedla.
Słowa kluczowe: Wielki Kraków, prezydent Leo, heraldyka, mapa Krakowa, dzielnice

• CO NAM Z KRÓLEWSKIEJ MŁYNÓWKI ZOSTAŁO?

Spacer edukacyjny
Czas trwania: 120 minut
· edukacja historyczna
· edukacja regionalna
Uwaga: spacer rozpoczyna się na skwerze przy Pomniku Legionistów (ul. Piłsudskiego).
Zapraszamy do wspólnego wędrowania przez Garbary, pod prąd dawnej Młynówki Królewskiej. Spróbujemy odnaleźć ślady tej ważnej dla Krakowa rzeki, która zniknęła z krajobrazu już niemal sto lat temu, ale wciąż pozostały z nami jej ślady: w nazwach, kształcie ulic i budynków, a czasem również w trudnej do określenia atmosferze. Dzięki uważności i szeroko otwartym oczom spróbujemy odkryć przedmieście, którego już nie ma…
Słowa kluczowe: Młynówka Królewska, woda w Krakowie, gospodarka średniowiecznego Krakowa, topografia miasta

• DOLE I NIEDOLE SŁUŻĄCYCH

Lekcja muzealna
Czas trwania: 60 minut
Uwaga: zajęcia realizowane są w sali edukacyjnej.
· edukacja historyczna
Służąca – mieszkanka każdego szanującego się mieszczańskiego domu, bez pomocy, której sprawne zarządzanie domostwem byłoby niemożliwe. Uczestnicy dowiedzą się, kim były i z jakich warstw społecznych pochodziły kobiety pełniące rolę służących i w jakich warunkach przychodziło im mieszkać. Poznają także cały zestaw obowiązków, jakie spoczywały na ich barkach. Zwalczanie problemu uciążliwych insektów, trudy ręcznego prania czy szorowanie podłóg to tylko niektóre z ich zajęć. A czy po spełnieniu codziennych obowiązków służba mogła liczyć na zasłużony odpoczynek? Uczestnicy dowiedzą się, ile czasu wolnego przysługiwało służącym i w jaki sposób go wykorzystywano.
Słowa kluczowe: historia, historia codzienności, gospodarstwo domowe, służąca, obyczaje, XIX wiek

• W CZTERECH KĄTACH PRADZIADKÓW

Lekcja muzealna
Czas trwania: 60 minut
Uwaga: zajęcia realizowane są w sali edukacyjnej.
· edukacja historyczna
· edukacja regionalna
Uczestnicy zajęć poznają realia życia XIX-wiecznej rodziny, domowe obowiązki i przywileje każdego z domowników, codzienne oraz odświętne zwyczaje, a także sposoby na przerwanie domowej nudy. Uczestnicy lekcji zapoznają się z wybranymi elementami wyposażenia dawnego mieszkania, których zastosowania mogą obecnie już tylko się domyślać, a także odkryją znajome im przedmioty, które – pomimo zmiany wyglądu na przestrzeni ponad stu lat – nadal pełnią te same funkcje i są obecne w prawie każdym współczesnym domu.
Słowa kluczowe: historia, historia codzienności, życie codzienne, przodkowie, gospodarstwo domowe

• MODOWY ZAWRÓT GŁOWY

Lekcja muzealna
Czas trwania: 60 minut
Uwaga: zajęcia realizowane są w sali edukacyjnej.
· edukacja historyczna
· edukacja artystyczna
Ewolucja mody w XIX wieku nierozerwalnie połączona była z ówczesnymi wydarzeniami dziejowymi. Dlaczego zrezygnowano z przepychu dworu Ludwika XVI? Skąd inspiracje antykiem? Jak to było naprawdę z krynoliną? Na te i wiele innych pytań odpowiemy sobie na zajęciach poświęconych modzie w XIX wieku. Na zajęciach wykorzystamy ryciny modowe oraz akcesoria, takie jak: elementy strojów, błyszcząca biżuteria, elegancki frak czy gustowna torebka. W trakcie warsztatów uczestnicy wykonają własne projekty strojów.
Słowa kluczowe: moda, historia mody, historia obyczajów, XIX wiek, strój

• ZIEMIA OBIECANA. STAROŻYTNY IZRAEL A WSPÓŁCZESNY IZRAEL

Lekcja muzealna
Czas trwania: 90 minut
· edukacja historyczna
W czasie lekcji omawiana jest historia narodu żydowskiego, począwszy od starożytnego Izraela aż do współczesnego państwa, powstałego w 1948 roku. Nawiązania do znanych z Biblii miejsc i postaci, takich jak: Abraham, Mojżesz, król Dawid i Salomon, Herod, Świątynia Jerozolimska. Wyjaśnione zostaną pojęcia: Kanaan, Erec Izrael, Syjon, Palestyna, Mandat Palestyny, diaspora. Omówiona zostanie charakterystyka dwóch największych izraelskich miast: Jerozolimy – nazywanej miastem trzech religii i Tel Awiwu – nowoczesnego miasta o polskich korzeniach.
Słowa kluczowe: Syjon, Izrael, Jerozolima, diaspora

• BOGACTWO TRADYCJI – ZWYCZAJE ŚWIĄTECZNE

Lekcja interaktywna na wystawie Dzieje i kultura Żydów krakowskich
Czas trwania: 90 minut
· edukacja historyczna
Podczas lekcji omawiane są zasady judaizmu oraz przedmioty związane z kultem religijnym stanowiące wyposażenie synagogi (np. zwój Tory) i domu. Uczestnicy poznają męski ubiór modlitewny – tałes (szal modlitewny), tefilin (kostki modlitewne) oraz tradycyjny strój żydowski – męski i kobiecy, a także jego symboliczne znaczenie. W synagodze mężczyzn (główna sala modlitewna) prezentowane są najważniejsze święta religijnego kalendarza żydowskiego, takie jak: Szabat, Chanuka, Purim, Pesach.
Słowa kluczowe: Tora, synagoga, tradycja, kalendarz

• DOM – CEREMONIE ŻYCIA RODZINNEGO

Lekcja interaktywna na wystawie Dzieje i kultura Żydów krakowskich
Czas trwania: 90 minut
· edukacja historyczna
Tematem lekcji są ceremonie życia rodzinnego Żydów – obrzędy związane z narodzinami dziecka, ceremonia zaślubin, zwyczaje pogrzebowe, a także zagadnienia związane z życiem codziennym, takie jak: kuchnia żydowska, nauka w chederze (szkole religijnej), życie małżeńskie oraz tradycyjny strój żydowski. Podczas zajęć omawiane są również podstawowe zasady judaizmu oraz najważniejsze przedmioty kultu religijnego (Tora, menora, mezuza).
Słowa kluczowe: koszerność, bar micwa, tałes, ketuba, mezuza

• JUDAIZM – PODSTAWY RELIGII NARODOWEJ ŻYDÓW

Lekcja interaktywna na wystawie Dzieje i kultura Żydów krakowskich
Czas trwania: 90 minut
· edukacja historyczna
Lekcja wprowadza uczniów w świat monoteistycznej religii narodowej Żydów. W trakcie zajęć wyjaśnia się pojęcia Pisma Świętego (kanon Biblii Hebrajskiej – Tanach, Tora) oraz funkcje i wyposażenie budynków sakralnych – Świątyni Jerozolimskiej i synagogi. Omawiane są również wybrane tradycyjne święta żydowskie. Podczas zajęć uczniowie mają również okazję zobaczyć przykłady kultury materialnej Żydów, np. zwój Tory, mezuzę, elementy męskiego stroju modlitewnego (tałes, tefilin). Lekcja ma charakter zajęć interaktywnych, z wykorzystaniem pomocy naukowych oraz zwiedzania Starej Synagogi jako przykładu tradycyjnego domu modlitwy i ekspozycji.
Słowa kluczowe: Tanach, Biblia, Dekalog, Prawo

• HISTORIA ŻYDÓW W POLSCE – OBRAZKI Z HISTORII

Lekcja muzealna
Czas trwania: 90 minut
· edukacja historyczna
Podczas lekcji omawiane są następujące zagadnienia: przyczyny pojawienia się osadnictwa Żydów w Polsce, miastotwórcza rola Żydów, ich zawody i zajęcia, przywileje nadawane Żydom przez panujących, organizacja wewnętrzna gmin żydowskich, złoty wiek Żydów polskich, czasy upadku, Żydzi na ziemiach polskich pod zaborami, udział w walkach o niepodległość Polski, asymilacja na przykładzie Krakowa, Żydzi w życiu samorządowym, gospodarczym, politycznym, kulturalnym miast (np. Kraków, Warszawa, Lublin) w okresie międzywojennym.
Słowa kluczowe: Polin, kahał, Kazimierz Wielki, Sejm Czterech Ziem

• LOSZN-KOJDESZ I MAME-LOSZN. O JĘZYKU HEBRAJSKIM I JĘZYKU JIDISZ

Warsztaty muzealne
Czas trwania: 120 minut
· edukacja historyczna
Podczas zajęć omawiana jest charakterystyka języka jidysz i języka hebrajskiego. Zaprezentowane zostaną różnice pomiędzy językami, np. czym różni się biblijny hebrajski od współczesnego. Uczestnicy zajęć zapoznają się z brzmieniem języków żydowskich na przykładzie muzyki tradycyjnej i współczesnej. Prowadzący razem z uczestnikami wskażą wpływ tych dwóch języków na język polski i odwrotnie. Na lekcji zaprezentowany zostanie także zwój Tory i omówiony sposób jego powstawania. Uczestnicy zapoznają się z podstawami alfabetu hebrajskiego, aby samodzielnie zapisać swoje imię.
Słowa kluczowe: pismo, język, jidysz, hebrajski, alfabet

• MACHABEUSZE SPORTU. ŻYDOWSKIE KLUBY SPORTOWE W KRAKOWIE

Lekcja muzealna
Czas trwania: 90 minut
· edukacja historyczna
· edukacja regionalna
Uczestnicy zajęć poznają życie sportowe krakowskich Żydów. Zostaną przywołani najbardziej zasłużeni żydowscy sportowcy, tacy jak piłkarz Leon Sperling, pływak i piłkarz wodny Juliusz Ritterman, sprinterka Maryla Freiwald, narciarz Henryk Mueckenbrunn i wielu innych. Zaprezentowane zostaną kluby żydowskie, ich sekcje sportowe oraz obiekty sportowe. Kilka tysięcy zawodniczek i zawodników z ponad 20 żydowskich klubów Krakowa z powodzeniem rywalizowało z zawodnikami polskimi w takich dyscyplinach jak boks, lawn-tenis, tenis stołowy czy lekkoatletyka. Sportowcy ci reprezentowali również Polskę na zainaugurowanych w 1932 roku w Tel Awiwie Igrzyskach Makkabejskich, które wygrali. Punktem kulminacyjnym żydowskiego ruchu sportowego w Polsce przed II wojna światową były Zimowe Igrzyska Makkabi zorganizowane w Zakopanem w 1933 roku, również wygrane przez reprezentację polskich Żydów.
Słowa kluczowe: sport, Makkabi, Makkabiada, żydowski klub sportowy, żydowskie towarzystwo gimnastyczne, żydowskie towarzystwo sportowe

• WESELE – MIĘDZY PRAWDĄ A FIKCJĄ

Warsztaty edukacyjne
Czas trwania: 60–75 minut
· edukacja językowa, polonistyczna
· edukacja artystyczna
Stanisław Wyspiański oparł swój dramat na kanwie prawdziwego wydarzenia, w którym brał udział. W Weselu realność ówczesnego Krakowa i jego mieszkańców spotyka się z fikcyjną symboliczną przestrzenią sztuki. Aby zrozumieć ten dramat konieczne wydaje się postawienie pytań o jego konstrukcję, sensy dosłowne, metaforyczne oraz kontekst historyczny i obyczajowy. Podczas warsztatów przyjrzymy się więc faktom i mitom związanym zarówno ze ślubem Lucjana Rydla, jak i z samym dramatem Wyspiańskiego.
Słowa kluczowe: Wesele, Młoda Polska, Stanisław Wyspiański, teatr

• CZEŚĆ! NAZYWAM SIĘ…

Lekcja interaktywna
Czas trwania: 90 minut
· edukacja językowa, polonistyczna
· edukacja artystyczna
Muzealne magazyny pełne są niezwykłych artefaktów, a każdy z nich ma swój niepowtarzalny „życiorys”. Uczestnicy zajęć poznają historie wybranych muzealiów, a także złożony proces weryfikacji ich wartości jako obiektów zabytkowych. Zadaniem uczniów będzie samodzielna analiza wybranego eksponatu połączona z próbą naszkicowania jego „życiorysu” oraz osobistych emocji i refleksji, które ten obiekt w nich wywołuje.
Słowa kluczowe: artefakt, mieszkaniec, życiorys, opowieść, emocje

• SKARBIEC OD KUCHNI

Lekcja muzealna
Czas trwania: 90 minut
· edukacja artystyczna
Podczas zajęć uczestnicy zwiedzą magazyn zbiorów i pracownię konserwacji. Zajęcia prowadzone będą w podziale na dwie grupy w systemie rotacyjnym (dwa tematy po około 45 min). Pracownik oddziału w ramach przygotowanej trasy zwiedzania zapozna uczestników z ideą otwartego magazynu zbiorów. Konserwator dzieł sztuki zaprezentuje poszczególne pracownie konserwacji, opowie o realizowanych aktualnie pracach, przybliży specyfikę pracowni i związany z tym warsztat i urządzenia.
Słowa kluczowe: zbiory, kolekcja, konserwacja, bezpieczeństwo zbiorów

• SPOTKANIE Z KONSERWATOREM DZIEŁ SZTUKI

Warsztaty edukacyjne
Czas trwania: 120 minut
· edukacja artystyczna
Warsztaty prowadzone przez specjalistów z Pracowni Konserwacji Muzeum Krakowa. Podczas zajęć uczestnicy odwiedzają Pracownie Konserwacji, a w ramach wybranych warsztatów poznają zagadnienia, z którymi mierzą się konserwatorzy w swojej pracy.
Uwaga: opiekun grupy ma do wyboru dwa z sześciu proponowanych poniżej bloków tematycznych. Zajęcia prowadzone będą w podziale na dwie grupy w systemie rotacyjnym (dwa tematy po około 45 min).

1. W pracowni konserwacji tkanin
W trakcie zajęć uczniowie zapoznają się z podstawowymi rodzajami zdobień tkanin, takimi jak hafty, aplikacje i malowidła. Omówione zostaną nie tylko tradycyjne techniki ich tworzenia, ale również materiały do tego wykorzystywane. Podczas wizyty w pracowni obejrzą narzędzia i urządzenia stosowane przez konserwatorów. W części praktycznej – wykonanie próbki haftu.

2. W pracowni konserwacji szopek

W trakcie zajęć uczniowie zapoznają się z elementami konstrukcji szopki w oparciu o wybrany przykład z kolekcji MK. Zostaną zaprezentowane podstawowe techniki i materiały wykorzystywane do budowy szopek, ich konstrukcji, zdobień oraz konserwacji. W części praktycznej – wykonanie elementu szopki ze zdobieniami.

3. W pracowni konserwacji papieru
W trakcie zajęć uczniowie zapoznają się z budową książki. Poznają szczegóły pracy introligatora – kolejne etapy przygotowania okładki, składania i szycia stron, a także zastosowania narzędzi, takich jak: szywnica, prasa ręczna i kostka introligatorska. W części praktycznej (do wyboru w trakcie zamawiania warsztatu) – wykonanie notesu lub ozdobnego papieru ( w tym przypadku do odbioru w umówionym terminie).

4. W pracowni konserwacji metalu
Podczas zajęć uczestnicy zapoznają się z trudną, lecz fascynującą dziedziną sztuki, jaką jest metaloplastyka. W części teoretycznej zostaną omówione rodzaje metali, ich stopy i właściwości plastyczne, a także wyzwania, z jakimi muszą się mierzyć konserwatorzy metalu. W części praktycznej – pokaz robienia kopii monety z żywicy epoksydowej.

5. W pracowni konserwacji mebli i rzeźby
Podczas zajęć uczestnikom przybliżona zostanie krótka historia sztuki pozłotniczej oraz rodzaje materiałów i technik stosowanych w tej dziedzinie na przestrzeni wieków. Uczniowie będą mieli okazję poznać mozolny i czasochłonny proces rekonstrukcji obiektu, zanim zostanie poddany złoceniu. W części praktycznej – wykonanie złocenia szlagmetalem.

6. W pracowni konserwacji malarstwa
Podczas zajęć uczestnicy poznają wybrane techniki malarskie oraz rodzaje podłoży z nimi związanych. Omówione zostaną materiały i narzędzia stosowane przez konserwatorów malarstwa a także zasady ekspozycji i przechowywania obrazów. W części praktycznej – przygotowanie podłoży do różnych technik malarskich.
Słowa kluczowe: konserwacja, techniki artystyczne, sztuka, kolekcje

• TAJEMNICE FORTU 52A JUGOWICE

Spacer edukacyjny
Czas trwania: 75 minut
· edukacja historyczna
W trakcie spaceru uczestnicy poznają historię Fortu 52a Jugowice. Dowiedzą się, czym był fort pancerny z końca XIX wieku i dlaczego został ulokowany w tym właśnie miejscu. Zaprezentowane zostanie odrestaurowane wnętrze obiektu, pomieszczenia przeznaczone na koszary, wieżyczki strzelnicze oraz tzw. ściana narażona. Uczestnicy dowiedzą się też, jak wyglądały realia stacjonowania załogi w okresie wojennym i pokojowym. Poznają również losy fortu po oddaniu go do użytku cywilnego oraz historię jego rewitalizacji.
Słowa kluczowe: Twierdza Kraków, armia Austro-Węgier, fort pancerny, architektura forteczna, Fort 52a Jugowice

• ŻYCIE CODZIENNE ŻOŁNIERZY C.K. TWIERDZY KRAKÓW

Lekcja muzealna
Czas trwania: 60 minut
· edukacja historyczna
· edukacja regionalna
W trakcie zajęć uczestnicy dowiedzą się, dlaczego w XIX-wiecznym Krakowie stacjonowali żołnierze należący do armii austro-węgierskiej, gdzie mieszkali w czasie pokoju, a gdzie w trakcie wojny, gdzie ćwiczyli swoje umiejętności i do jakich formacji należeli. Opowiemy również, jak wyglądały ich mundury, wyposażenie i broń, czym było zaplecze twierdzy i co z jego bogatego zasobu zachowało się do dnia dzisiejszego. Poznamy Szkołę Kadetów Piechoty w Łobzowie, koszary Arcyksięcia Rudolfa i Cesarza Franciszka Józefa, gmachy szpitala garnizonowego na Wawelu, arsenał, prochownię, piekarnię forteczną oraz wiele innych ciekawych miejsc. Ilustracją do tematu będą materiały w postaci historycznych map, schematów, zdjęć archiwalnych i współczesnych, a także rekonstrukcje cyfrowe. Zajęcia są w całości realizowane w odrestaurowanym Forcie 52a Jugowice, stanowiącym fragment Twierdzy Kraków.
Słowa kluczowe: Twierdza Kraków, armia Austro-Węgier, architektura forteczna, historia Krakowa

• WIELKA WOJNA U WRÓT KRAKOWSKIEJ TWIERDZY

Lekcja muzealna
Czas trwania: 60 minut
· edukacja historyczna
· edukacja regionalna
W trakcie lekcji uczestnicy poznają przebieg działań wojennych podczas bitwy o Kraków w listopadzie i grudniu 1914 roku. Dowiedzą się, co się działo na tyłach frontu – jak przebiegała ewakuacja ludności cywilnej, pomoc rannym, jak funkcjonowały szpitale. Opowiemy również o tym, gdzie zatrzymała się ofensywa rosyjska, co działo się z jeńcami wojennymi oraz gdzie chowano poległych żołnierzy. Odszukamy na mapie wzgórze Kaim i dowiemy się, o czym przypomina znajdujący się na nim obelisk. Temat zostanie zilustrowany materiałami w postaci map, schematów, zdjęć archiwalnych i współczesnych.
Słowa kluczowe: Twierdza Kraków, I wojna światowa, bitwa o Kraków, armia Austro-Węgier, ludność cywilna

• HISTORIA HARCERSTWA W PIGUŁCE

Lekcja muzealna
Czas trwania: 75 minut
· edukacja historyczna
Wystawa Harcerskie ścieżki opowiada o fenomenie i dziejach ruchu harcerskiego w Polsce. Uczestnicy dowiedzą się, czym był skauting oraz jak trafił na ziemie polskie, kim był Robert Baden-Powell, Olga i Andrzej Małkowscy czy Kazimierz Lutosławski. Poznają bogatą historię ruchu harcerskiego, jego tradycję i metodykę. Oprócz części poświęconej dziejom organizacji zobaczą również, jak harcerze pracują obecnie, co robią ciekawego, ile organizacji znajduje się pod patronatem prezydenta i czym się one między sobą różnią. Zajęcia są dedykowane szczególnie osobom, które nie miały doświadczenia z harcerstwem.
Słowa kluczowe: harcerstwo, wychowanie młodzieży, Olga i Andrzej Małkowscy, niepodległość, II wojna światowa, komunizm, Solidarność

• Skauting plus niepodległość

Lekcja muzealna
Czas trwania: 60 minut
· edukacja historyczna
Założyciel polskiego harcerstwa Andrzej Małkowski powiedział kiedyś, że „harcerstwo to skauting plus niepodległość”. W tym duchu harcerze od samego początku istnienia ruchu angażowali się w walki o odrodzenie państwa polskiego. Wraz z wybuchem I wojny światowej ich działania jeszcze bardziej przybrały na sile. Służyli w Legionach i Polskiej Organizacji Wojskowej. Pełnili służbę pomocniczą, prowadzili szpitale, opiekując się zarówno żołnierzami, jak i cywilami. Od 1918 roku wstępowali do samoobron, Armii Ochotniczej i Straży Granicznej. Brali udział w rozbrajaniu armii zaborczych, agitacji na rzecz plebiscytów o przynależność terenów spornych do Polski, w powstaniu wielkopolskim i powstaniach śląskich oraz w wojnie polsko-bolszewickiej. Ramy czasowe zagadnień poruszanych na zajęciach obejmują lata 1914–1921. W czasie zajęć zostaną wykorzystane zdjęcia i materiały archiwalne.
Słowa kluczowe: harcerstwo, niepodległość, wojna polsko-bolszewicka, Legiony Polskie, powstanie wielkopolskie, powstania śląskie

• „SZKOŁA ZA LASEM”, CZYLI HARCERSTWO W OKUPOWANEJ POLSCE

Lekcja muzealna
Czas trwania: 60 minut
· edukacja historyczna
· edukacja językowa, polonistyczna
W czasie lekcji uczniowie przypomną sobie najważniejsze wydarzenia II wojny światowej, a także poznają lokalną historię z perspektywy harcerzy. Lekcja odbywa się na wystawie Harcerskie ścieżki, gdzie z pomocą muzealnych eksponatów cofniemy się w czasie do okresu okupowanej Polski. Uczniowie usłyszą opowieści o Szarych Szeregach i Związku Koniczyn. Poznają zarówno historie znane z książki Kamienie na szaniec Aleksandra Kamińskiego, jak i inne – np. dotyczące Akcji Koppe. Uwaga młodzieży zostanie zwrócona zwłaszcza na działalność krakowskich harcerzy i historię podgórskiego plutonu „Alicja”. Wyjaśnimy również, czym był „Goniec Krakowski”. W czasie lekcji zostaną wykorzystane zdjęcia i materiały archiwalne.
Słowa kluczowe: II wojna światowa, Szare Szeregi, Związek Koniczyn, Armia Krajowa, konspiracja, harcerstwo, Akcja Koppe, Kamienie na szaniec, gadzinówka

• W DOBRYM STYLU – ROMANIZM I GOTYK

Spacer edukacyjny
Czas trwania: 90 minut
· edukacja artystyczna
· edukacja regionalna
Choć średniowiecze było istne wieki temu, to dzieła wówczas stworzone przetrwały próbę czasu i możemy je podziwiać po dziś dzień. Również na ziemiach polskich, więc i w Krakowie, zachowało się wiele przykładów dawnego budownictwa. W średniowieczu wykształciły się dwa wielkie style architektoniczne – romanizm i gotyk. Sztuka romańska tryumfowała na terenie Francji i Niemiec. Kościoły pełniły wówczas nie tylko rolę sakralną, ale były także schronieniem dla mieszkańców podczas licznych najazdów. Stąd właśnie w budownictwie romańskim królowały solidne kamienne mury, wąskie otwory okienne czy masywne wieże. Z kolei sztuka gotycka zamieniła kamień na cegłę, a małe okna na wielkie ostrołukowe przestrzenie wypełnione kolorowymi witrażami. Zapraszamy na spacer, podczas którego na żywo zobaczymy najlepsze przykłady romanizmu i gotyku, jakie zachowały się w Krakowie. Na naszej trasie będą kościoły, obiekty miejskie i budynki uniwersyteckie. Odkryjemy wspólnie tajniki dawnej architektury i wyjaśnimy takie pojęcia, jak biforium, pinakiel czy maswerk.
Słowa kluczowe: romanizm, biforium, gotyk, Kazimierz Wielki, św. Wojciech, średniowiecze, kościół Mariacki, witraż, maswerk, pinakiel, Collegium Maius

• W DOBRYM STYLU – RENESANS

Spacer edukacyjny
Czas trwania: 90 minut
· edukacja artystyczna
· edukacja regionalna
Epoka renesansu to czas rozwoju nauki i kultury, wielkich odkryć geograficznych oraz postawienia człowieka w centrum zainteresowań (humanizm). To także moment odrodzenia sztuki, która poszukiwała wzorców w świecie antycznym. Renesans rozkwitł w Italii i stamtąd właśnie dotarł do Krakowa. Wszak w XVI wieku na tronie polskim zasiadła Bona Sforza, która pochodziła z włoskiego miasta Bari. Nic więc dziwnego, że najlepszych przykładów architektury renesansowej należy szukać na wzgórzu wawelskim. To tam będziemy podziwiać wielki arkadowy dziedziniec, który pamięta czasy ostatnich Jagiellonów. Tam również znajduje się pierwsza na ziemiach polskich królewska kaplica grobowa. Zapraszamy na spacer, podczas którego odwiedzimy Wawel i wejdziemy w ulicę Kanoniczą, by podziwiać wspaniałe renesansowe kamienice i założenia pałaców miejskich. Odwiedzimy także Rynek Główny. Odkryjemy tajniki renesansowej sztuki i wyjaśnimy takie pojęcia, jak panoplium, kopuła, czy maszkaron.
Słowa kluczowe: renesans, kamienica, maszkaron, arabeska, Zygmunt Stary, panoplium, kopuła, maszkaron

• W DOBRYM STYLU – BAROK

Spacer edukacyjny
Czas trwania: 90 minut
· edukacja artystyczna
· edukacja regionalna
Za ojczyznę stylu barokowego uznaje się Włochy. Po uporządkowanym, nawiązującym do antyku renesansie przyszedł czas na twórczość pełną dynamiki i nieregularnych form, sztukę, która miała fascynować i zaskakiwać jednocześnie. Barok w architekturze i sztuce brawurowo wkroczył do Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Zdobył dwór królewski, odmienił wnętrza świątyń, napełnił wzniosłością miejskie ulice, kamienicom nadał dostojny charakter, a publiczne budowle i magnackie pałace napełnił bogactwem i przepychem. W Krakowie najbardziej znamienite przykłady stylu barokowego odnajdziemy w kolegiacie św. Anny, w kościele św. św. Piotra i Pawła, na Kleparzu, Salwatorze, a nawet prastarym wzgórzu wawelskim. Oglądając arcydzieła barokowej architektury i sztuki Krakowa, poznamy genezę tego stylu. Nauczymy się rozpoznawać jego charakterystyczne elementy, zaznajomimy się ze znakomitymi artystami i ideami którym podporządkowali swoją twórczość. Odkryjemy wspólnie tajniki barokowej architektury i poznamy takie pojęcia, jak stiuk, danse macabre, czy iluzja.
Słowa kluczowe: style w sztuce, barok, kontrreformacja, sarmatyzm, mistycyzm, architektura, vanitas, danse macabre, stiuk, putto, iluzja, Baltazar Fontana

                                                          WIOSNA

 

• TADEUSZ KOŚCIUSZKO – ŻOŁNIERZ WOLNOŚCI

Lekcja muzealna
Czas trwania: ok. 60 minut
Pałac Krzysztofory
· edukacja historyczna
Tadeusz Kościuszko w 1794 roku przysięgał na Rynku krakowskim walczyć w obronie Rzeczypospolitej. Ten akt był jednocześnie początkiem insurekcji kościuszkowskiej. W marcu corocznie obchodzimy rocznicę tego wydarzenia, w związku z czym podczas lekcji przybliżymy postać naszego bohatera, jednocześnie prezentując pamiątki oraz repliki mundurów z okresu insurekcji zgromadzone przez Muzeum Krakowa w przestrzeni wystawy stałej Kraków od początku, bez końca.
Słowa kluczowe: 24 marca 1794 r., Tadeusz Kościuszko, insurekcja, Józef Wodzicki, mundury

• ŚLADAMI TADEUSZA KOŚCIUSZKI

Spacer edukacyjny
Czas trwania: ok. 60 minut
Pałac Krzysztofory
· edukacja historyczna
· edukacja regionalna
Poprzez przysięgę Tadeusza Kościuszki Kraków stał się miejscem symbolicznego wybuchu insurekcji. W roku 2024 przypada 230. rocznica tego czynu i walki w obronie Rzeczypospolitej, w związku z czym udamy się śladami Tadeusza Kościuszki wokół krakowskiego Starego Miasta. Spacer rozpocznie się w Pałacu Krzysztofory i ruszy poprzez Rynek miejscami związanymi z naszym bohaterem narodowym. Po drodze przedstawione będą szczegóły związane z wydarzeniami 1794 roku.
Słowa kluczowe: Rynek Główny, kamienica Szara, wieża Ratuszowa, przysięga, ul. Loretańska, kamienica Pod Orłem